|
Allah rahmet eylesin Şeyh Ebu Cafer dedi ki: Bizim
bu meseleye dair inancımız İmam Musa Cafer el-Kazım'ın-Allah'ın
selamı onların üzerine olsun- görüşü gibidir. Ona,
"Kulun istitaatı (yapabilme gücü) var mıdır?"
diye sorulduğunda, dedi ki:
Şu dört vasfa sahip olmak şartıyla evet! . .
Bunlar: Fiili itibariyle hür olmak; bedeni
bakımından sağlam olmak; organları sağlıklı olmak;
Yüce Allah tarafından verilmiş gücü
bulunmak... Bütün bu vasıflar bir arada bulunduğu takdirde, o
kimseye mustati' (gücü yeter) denir. Ona, "mesela ne gibi?" dendi.
O (a.s.) dedi ki: (Farzedin ki) Fiilini yapmakta hür,
sağlıklı, normal organlara sahip bir adam var. Bu kimse, bir kadın
görmedikçe zina etmeye muktedir değildir. Şimdi bu kimse bir
kadınla karşılaştığı zaman, -ki bu kimse ister masum olsun ve
Yusuf (a.s.) gibi günah işlemekten sakınsın, ister onunla
serbestçe hareket edip zina işlesin- işte bu durumda o, bir
zanidir. (Birinci durumda) Onun için, Allah'a cebr altında itaat
etmiştir, denemez; ayrıca (ikinci durumda) cebr altında olarak
O'na itaat etmemiştir
de denemez.1
(İmam Cafer) es-Sadık (a.s.)'a, Güçlü ve Ulu
Allah'ın, "... Oysa kendileri sapasağlam
oldukları zaman secdeye çağırılmışlardı"2
ayeti hakkında soruldu. O dedi ki, onlar emredildikleri şeyi
işlemeye ve yasaklanan şeyden kaçınmaya da muktedirlerdi; onun
için de denemeye tabi tutuldular3.
İmam Ebü Cafer (Muhammed el-Bakır) -selam üzerine olsun- dedi ki:
"Tevrat'ta şöyle yazılmıştır: Ey Musa! Şüphesiz Ben
seni yarattım, seni seçtim, sana doğru yolu gösterdim, sana kuvvet
verdim (73) ve sana Bana itaat etmeni emrettim ve seni Bana karşı
günah işlemekten yasakladım. Şimdi sen Bana itaat edersen, sana
kullarıma karşı yardım edeceğim; fakat sen Bana itaat etmezsen,
senin Bana itaatında sana yardım etmeyeceğim. İtaatın hususunda
sana iyilik etmek Bana düşer; senin Bana itaatsızlığın için seni
sorguya çekmek de
bana düşer"
4.
.
1. Tevlıid,
279-280. (A.l!.). Krş.: Usal,
I, 160 vd.
2. Kalem (68), 43.
3. Tevhfd, 280
(A.F.).
4. İstit,bt konusu,
irade ve kader konularıyla yakından ilgi
lidir. cI-Kul11mİ'nin gÜrÜşleri, eıı yetkili
olanlarınkinden daha da İleri gider. "\'eıısinck'in mÜlaleasını
tahlil edince, gerçekten Üç durumla karşılaşılır: (I) İnsanın
fiili gerçek değil, mecazİclir (Cebriyye), (2) İnsanın yapabilme
gÜcÜ, hayır ve şer fiiller konusunda farklılık gösterir
(Eş.ariler)-ayrıca bak: MC, 266-, ve (3) Tam bir yapabilme
gÜcü (Mutezile ve Şiiler). Ve aşikar ki eI-Kummi, bu sonuncu
durumu benimsemektedir, ıV/C, 128, 157,266; EHA,
115-122, özellikle 119; Tevhid, 277-281 (A.F.).Eş'arilerin
bu konudaki görüşü için bk.: lbane, 56, özellikle 57-59. |